5 Eylül 2025 | Çanakkale Şehitlik Turu

57. Alay

24 Ağustos 2021/44 Yorumlar/in Menkıbeler /tarafından Rıdvan ARI

İzzettin Çalışlar, 25 Nisan 1915 tarihinde 57. Alay’ın düşmana doğru atılışını şu şekilde tasvir etmişti:

“Bugünkü muhârebede askerimizin tevekkül-i dindârâneleri (dini inançları) pek ziyâde şâyeste-i takdîrleridir (takdire layıktır). 57’nci Alay efrâdı (askerleri) başka bir aşk ile çarpışmışlardı. Efrâd şahâdet mertebesine varmak emel ve hissiyâtıyla meşbû’ (dolu) idi. Cennete kavuşacaklarına imân etmişlerdi. Muhârebeden sonra arâzî üzerinde şuraya buraya bırakılmış çamaşırlara tesâdüf ediliyordu. Bu çamaşırlar şehîd olunca temiz libâs (elbise) ile cennete kavuşmayı düşünen dindâr kahramânların attıkları eski ve kirli çamaşırlar idi. Yerine temiz çamaşırları giymişlerdi. Böyle bir asker şehîd oluncaya kadar dâ’imâ gazidir. Düşmanı önüne katar, savletine, süngüsüne düşman dayanmaz. Bu ulvî hâtıra târîh-i askerî ve millîyemizi (milli ve askerî tarihimizi) tezyîn eden (süsleyen) vekâyi’den (olaylardan) ma’dûd olmaya (sayılmaya), daima tahattür edilmeye (hatırlanmaya) değer…”

57’nci Piyade Alayı, 25 Nisan 1915 tarihindeki Bigalı’dan yürüyüşüne bu duygu ve hislerle başamıştı.

Çanakkale Kara Muharebeleri’nde düşmanla çarpışan 79 alaydan sadece bir tanesi olan şanlı 57. Piyade Alayı, 19. Tümen Komutanı Mustafa Kemal [ATATÜRK]’ün emrinde 25 Nisan 1915 tarihinden cephenin kapanışına kadar geçen sürede sayısız fedakarlığı ve kahramanlığıyla Çanakkale Zaferi’nin simgeleşen alaylarından biri olmuştur. Vatan müdafaası için şehâdet mertebesine ulaşmaktan hiçbir çekince göstermeyen şanlı alayın kahraman askerleri, muharebelerin ilk gününden son gününe kadar siperlerini bir an dahi bırakmamıştır. 57. Piyade Alayı, Çanakkale Kara Muharebeleri’ndeki fedakârlık ve kahramanlıkları sebebiyle 27. Piyade Alayı’ndan sonra sancağına harp madalyası takılan ikinci alay olmuştur. 57. Piyade Alayı’na verilen bu madalya, bizzat Sultan Mehmed Reşat ve Harbiye Nazırı Enver Paşa’nın imzasıyla takdim edilmiştir. Özellikle 25 Nisan 1915 tarihinde Kocaçimen Tepeleri’nin düşman eline geçmesini engellemeleri ve kahramanca vuruştuğu için 30 Aralık 1915 tarihinde verilen karar şu şekilde olmuştu:

“19’uncu Fırka’ya mensub olup Çanakkale’de fevka’l-‘âde şecâ‘at ve yararlık göstermiş olan 57’nci Piyâde Alâyı nâmına sancağı üzeri sırma işleme “Devlet-i Osmanîye ile İ’tilâf Devletleri harbinde 57’nci Piyâde Alâyı’nın düşman tarafından fî 12 Nisan sene 331 [25 Nisan 1915] günü Çanakkale’de Arıburnu’nda vuku‘ bulan ilk ihrâcda karaya çıkmış düşman kuvvetlerinin ilerlemesi ve Kocaçimen Tepeleri’nin düşman eline geçmesine yevm-i mezkurdaki hareket-i serî‘a ve savlet-i şedîde-i şirânesiyle mâni‘ olmak ve aylarca düşman-ı merkum karşısında hatt-ı harbde kalarak ona karşı kahramâne muhârebeler icrâ etmek suretiyle gösterdiği fevka’l-‘âde şecâ‘at ve yararlığın hâtırâsıdır.” ‘ibâresini hâvî murassa‘ imtiyâz nişân-ı ‘âlîyesi kordelası ebâdında nısfı yeşil ve nısf-ı diğeri kırmızı kordela ile kılıçlı levhayı muhtevî altın ve gümüş imtiyâz ve harb madalyaları i‘tâ olunmuştur. Bu irâde-i senîyenin icrâsına Harbîye Nâzırı me’murdur.

22 Muharrem sene 334 ve 17 Teşrîn-i sânî sene 331 [30 Aralık 1915]”

Birinci Dünya Harbi serüvenine Tekirdağ’ın Yarçeşme Barakaları’nda başlayan 57. Piyade Alayı, Çanakkale Muharebeleri’nde göstermiş olduğu fedakârlık ve kahramanlığıyla Çanakkale’den 19. Tümen bünyesinde 2.741 mevcutla ayrılarak Galiçya Cephesi’nde çarpışmaya gitmiştir. Galiçya’da da kahramanlıklarına yenilerini ekleyen alay, vatan müdafaasının da simgeleşen alaylarından olmuştur.

57. Piyade Alayı’nın bu kahramanlıklarını gün gün, saat saat anlatan harp cerideleri, tam 106 yıl sonra gün yüzüne çıkarıldı.

2018 yılında başlayan çalışmalar Çanakkale Savaşları ve Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı ile Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi iş birliğiyle sürdürülerek yürütücülüğünü Prof. Dr. Murat KARATAŞ’ın üstlendiği projenin sonucunda 57. Piyade Alayı Komutanı Şehit Yarbay Hüseyin Avni Bey’in 106. ölüm yıldönümünde tamamlanarak bir eser haline getirildi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Tarih Bölümü akademisyenlerinden Prof. Dr. Murat KARATAŞ’ın ve Arş. Gör. Buğra TERZİ’nin yayına hazırladığı “Harp Ceridelerine Göre Çanakkale Savaşları’nda 57. Alay” isimli kitap, ilgililerinin hizmetine sunuldu. Bu vesileyle eser, kahraman alayımıza ve tüm şehitlerimize ithaf edildi. Ruhları şâd olsun.

Seyit Onbaşı

24 Ağustos 2021/40 Yorumlar/in Menkıbeler /tarafından Rıdvan ARI

Çanakkale Boğaz Muharebesi’nin en önemli isimlerden birisi hiç şüphesiz Rumeli Mecidiye Tabyası’ndan görevli Seyit Onbaşı’dır. Görev yaptığı topun vinç kolunun bozulması nedeniyle, tabyasındaki ağır toplardan kaldırarak işlemez hale gelen topunun atışını devam ettirmişti. Seyit Onbaşı, 1936 yılında kendisi ile yapılan mülakatta 18 Mart 1915 tarihini şöyle anlatmıştır:

“Düşman gemileri güdük ayın (şubat) son günlerinde bir yol Boğaz’ı zorlamış ve boyun ölçüsünü almıştı. 5 Mart (18 Mart 1915) günü idi. Ben Kilitbahir Mecidiyesindeki uzun 24’lüklerin üçüncü topunda idim. Ortalık yeni ağarıyordu. Tarassutlar boğazın ağzında düşman gemilerinin bugün fazlalaşmakta olduğunu kumandana bildiriyordu. Bizim her şeyimiz tekmildi. Tam saat sekizde boğaz tarafından doğru bir gümbürtü koptu amma bu evvelkilerine benzemiyordu. Düşman bu sefer çok şiddetli ateş açmıştı. Biz de mukabele ediyorduk. Bir aralık toz duman içinde kaldık. Ortalık azıcık yatışınca ne oldu ki diye bakındım. 38‘lik bir düşman mermisi bizi biraz körlemiş. Büyük bir çukur açarak sağa sola zarar yapmıştı. Topun mataforası kırılmış, ihtiyat mermi yolunda bozmuştu. Asıl yok sağlamdı. Yalnız toprak altına kalmıştı. Topumuza çok şükür bir zarar olmamıştı. Hemen yolu temizledik. Toprak altında kalan çavuşumuzu kurtardık amma ondan ümit kalmamıştı. Sade soluyordu o kadar. Onu hemen geriye gönderdik. Bu sırada kumandan bir kırılan matafora koluna, bir de boğaza doğru bakıyordu. Bende baktım. Boğaza doğru. Ne göreyim, düşman gemileri ağır ağır içeriye girmiyor mu? Hemen geriye fırlayarak araba üzerinde duran koca merminin başında boyunlarını bükmüş bakmakta olan arkadaşları araladım. Bir kere mermiyi kucaklayacak oldum, yağlı olduğundan elimden kaydı. Elimi biraz toplayarak bir dizimi yere koydum ve mermiyi sırtladım. Kendimi topun ağzında buldum. Merdivenleri ilk defa nasıl çıktığımı hatırlamıyorum. Gene aşağıya atlayarak 2., 3., 4., mermileri sıra ile taşımaya başladım. Kısa bir zaman sustuktan sonra aslan topumuz gene gürlemeye başlamıştı. 4. Mermiyi attıktan sonra idi.

Cumhuriyet Gazetesi

Ezineli Yahya Çavuş

24 Ağustos 2021/16 Yorumlar/in Menkıbeler /tarafından Rıdvan ARI

“Askerimizle başındaki 10 bölük ikmal efradından Ezineli Yahya Çavuş’un cesaret ve besaleti sayesindemezkûr koy sahili boydan boya düşman cesetleriyle dolmuştu. Yahya Çavuş kahraman olduğu kadar sebat ve metanı maiyetinde icrayı nüfuzu sayesinde mangaları efradı ile birlikte müteaddit ve dehşetli bombardımana karşı akşama kadar sebat ile düşmanın yüzlerce askerini öldürdü. İkindinden sonra Ertuğrul Koyu’nu yandan döven bu dört mangalık siperin manevi lüzumlu olduğuna düşman tarafından kanaati kamile hasıl olmuş olmalı ki düşmanın bir kısmın donanması oraya ateş açtı ve mezkûr siperleri dümdüz etti. Kahraman Yahya Çavuş berhayat neferleri ile o siperlerden başka cihete atladı ve düşmanın ihracatına mâni olmak için ateşine de devam etti ne çare ki Tekke Koyu’ndan çıkan düşman kuvveti Aytepe’yi aldıktan sonra Ertuğrul Tabyasını arkadan sardığı haberi Yahya Çavuş’a geldi. Kahraman Yahya Çavuş tahtı kumandasında bulunan takımın bakiyesiyle bu yeni düşmana doğru ilerledi ve süngüleri taktırdı fakat kendisine haber varmazdan evvel oradaki manga efradından dördü şehit, ikisi mecruh olması üzerine düşman makinalı tüfeği kurmuştu. Yahya Çavuş’u makinalı tüfek ateşiyle karşıladı ortalık kararmıştı. Bir tabur kadar iş gören Yahya Çavuş mahcup bir vaziyetle harap kalesinde bölük kumandanına iltihak etmeğe mecbur oldu. Ertuğrul Koyu’nu 12 saat müdafaa ettikten ve her türlü ateşe dayandıktan ve siperleri dümdüz olarak arkası alındıktan sonra mevkiinden ayrıldı…”

Mehmet Fasih Bey, Kanlısırt Günlüğü, Mehmet Fasih Bey’in Çanakkale Anıları, Yay. Haz. Murat ÇULCU, İstanbul: Arba Yayınları, 1997.

Vefa Lisesi Muallimi Ahmet Rıfkı

22 Ağustos 2021/18 Yorumlar/in Menkıbeler /tarafından Rıdvan ARI

Vefa Lisesi Muallimi Ahmet Rıfkı

Yıl 1915. Aylardan Mayıs. Çanakkale‘de kızılca kıyametin koptuğu günler. Vefa Lisesi Fransızca Muallimi Ahmet Rıfkı her günkü gibi mektepten içeri girer. Koridorlarda sessizlik hâkimdir. İlk dersi birinci sınıfadır ve aynı suskunluk o sınıfta da vardır. Talebeler başlarını önlerine eğmişler öylece sıralarında oturuyorlardır. Selâm verir Ahmet Rıfkı, ama çocuklar selâma bile karşılık vermezler!. Ahmet Rıfkı iyice şaşırmıştır. Arka sıralarda oturanlardan biri ayağa kalkarak; “Hocam, mahallemizde eli ayağı tutan ağabeylerimiz Çanakkale’ye gönüllü gittiler ama siz hâlâ buradasınız! Biz de gitmek istiyoruz, fakat yaşımız tutmuyor, söyler misiniz bize, vatanımız elden giderse sizin verdiğiniz eğitim ne işe yarar?” Ahmet Rıfkı’nın konuşacak hâli yoktur! Çocuklar elbette haklıdır ve o an kararını verir. Kendisi de Çanakkale’ye gitmelidir, vatan için, Hakkı ve Hakikat için düşmanla çarpışmalıdır.

Yaşlı gözlerle sınıftan çıkar ve mektebin idaresine dilekçesini verir.. Arkadaşlarıyla, talebeleriyle vedalaşır, evine gelir. Ahmet Rıfkı‘nın hayattaki tek varlığı yaşlı annesi Ayşe Hanım‘dır ve Şehzadebaşı semtindeki evlerinde beraber oturmaktadırlar. Durumu annesine anlatır, ondan hakkını helâl etmesini ister. Ardından mahallenin bakkalı, gün görmüş bir zat olan Selâhattin Adil Efendiye uğrar ve şöyle der: “Selâhaddin Amca, Allah’ın izniyle vatanın bağrına saplanmış olan düşman hançerini çıkartmaya gidiyorum. Senden isteğim, anamı iaşesiz bırakma! Kısmetse dönüşte borcumu öderim!”

Ahmet Rıfkı önce İstanbul‘da kısa bir eğitim görür sonra da Çanakkale-Düztepe‘deki birliğine Bölük Komutanı olarak gider. Çeşitli cephe ve siper savaşlarına katılır. Düşman 19 Aralık günü Arıburnu ve Anafartalar bölgesini gizlice terk etmişti. Bu sırada düşmanın hazırlamış olduğu lağımlarla (yer altından kazılan tünellere yerleştirilen bombalar) Birliklerimize bir hayli zayiat vermişti. İşte bu lağımlardan bir tanesinin patlatılmasıyla Ahmet Rıfkı ağır bir yara aldı. 19 aralık günü saat 08:20 sularında şehitlik mertebesine ulaştı. Şimdi O, Conkbayrı’nın eteklerinde huzur içinde yatmaktadır.

Ahmet Rıfkı‘nın şehitlik haberi kısa zamanda İstanbul’a ulaşır. Annesi haberi alır, çok üzülmesine rağmen imanı bütün bir hanım olduğundan hadiseyi tevekkülle karşılar. Aklına, veresiye yiyecek aldığı bakkal gelir. Bakkala gider ve “Selâhaddin Efendi, oğlum Çanakkale’de şehit düştü. Şehitlik künyesi, eşyaları ve ikramiyesi bir heyetle bu sabah bana ulaştırıldı. Yedi aydır senden veresiye alırız, borcumuzu verelim de oğlum borçlu yatmasın” der. Selâhaddin Efendi şöyle cevap verir; “Ayşe Hanım sen okuma yazma bilmezsin, okuma bilen bir yakınını getir de hesabı o çıkarsın”. Bunun üzerine Ayşe Hanım, komşusunun kızı Gülşah‘la birlikte dükkâna gider. Selâhaddin Adil Efendi,“ Ahmet Rıfkı” bölümünü açarak veresiye defterini Gülşah‘ın önüne koyar!

Kız, defteri incelerken birden hıçkırıklarla ağlamaya başlar. Bu duruma Ayşe Hanım ve dükkândaki diğer müşteriler de şaşırmışlardır. Gülşah‘ın yanına gelirler. Gülşah, onlara veresiye defterindeki kırmızı harflerle yazılmış satırları gösterir.

ATATÜRK CEPHEDE NELER YAŞADI?

22 Ağustos 2021/10 Yorumlar/in Menkıbeler /tarafından Rıdvan ARI

ATATÜRK CEPHEDE NELER YAŞADI?

Tarih 25 Nisan 1915, Müttefiklerin Arıburnu bölgesinde Anzak koyuna asker çıkardıkları haberini alan Yarbay Mustafa Kemal, önce Komutanlarına ulaşmayı denedi, onlara ulaşamayınca hiç emir beklemeden ve vakit kaybetmeden kendi inisiyatifi ile harekete geçti. Bir dağ bataryası ile sıhhiye bölüğünü yanına alıp Kocaçimentepe bölgesine doğru ilerledi. Bundan sonrasını kendisinden dinleyelim:
“Şimdi burada tesadüf ettiğimiz sahne çok enteresan bir sahnedir. Olayın en mühim anı bence budur. Bu esnada Conkbayırı’nın güneyindeki 261 rakımlı tepeden sahilin gözetlemesinde görevli bulunan bir müfreze eratının Conkbayırı’na doğru koşmakta olduğunu gördüm. Size şu karşılıklı konuşmayı aynen ifade edeceğim!
Şahsen bu eratın önüne çıkarak:
– Niçin kaçıyorsunuz? Dedim.
– Efendim, düşman! Dediler.
– Nerede?
– İşte, diye 261 rakımlı tepeyi gösterdiler.
Hakikatte düşmanın bir avcı hattı 261 rakımlı tepeye yaklaştı ve serbestlik içinde ileriye doğru yürüyordu. Şimdi vaziyeti düşünün, Ben kuvvetlerimi bıraktım, erat on dakika istirahat etsin diye. Düşman da bu tepeye gelmiş… Demek ki düşman bana benim askerimden daha yakın! Ve düşman benim bulunduğum yere gelse kuvvetlerim pek fena bir vaziyette yakalanmış olacaktı. O zaman artık bunu bilmiyordum, bir mantık düşüncesi ile midir, yoksa içimden gelen tabii bir duygu ile midir bilmiyorum;
Kaçan erata:
– Düşmandan kaçılmaz dedim.
– “Cephanemiz kalmadı” dediler.
– Cephaneniz yoksa süngünüz var, dedim.
Ve bağırarak bunlara süngü taktırdım ve yere yatırdım. Aynı zamanda Conkbayırına doğru ilerlemekte olan 57. piyade alayı ile dağ bataryasının yetişebilen eratın marş marşla bulunduğum yere gelmeleri için yanımdaki emir subayını geriye gönderdim. Bu erat süngü takıp yere yatınca düşman erleri de yere yattı. Kazandığımız an bu andır.”
Bu olaydan az sonra 57. alay da yetişmişti. Albay Mustafa Kemal: “Ben size taarruzu emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum. Biz ölünceye kadar geçecek zaman içinde yerimizi başka kuvvetlerimiz ve kumandanlarımız alacaktır.” sözlerini yine bu noktada söyleyecektir.

Çanakkale Günlük Gezi Tur Rehberi-Kılavuzu